Ακολουθεί η εισήγηση του Αντιπροέδρου της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου, Ιάκωβου Βαλέρη, με τίτλο «Τοπική παραγωγή και “τουρισμός εμπειρίας”: η περίπτωση της Νάξου» στην ημερίδα που διοργάνωσε ο Δήμος Ανατολικής Σάμου με θέμα «Η τοπική παραγωγή ως παράγοντας εδραίωσης και ανάπτυξης του τουρισμού εμπειρίας, στο νησί του Πυθαγόρα».
Εκ μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου (του οποίου είμαι αντιπρόεδρος) χαιρετίζω κι εγώ, με τη σειρά μου, τη σημερινή σημαντική ημερίδα που διοργανώνει ο Δήμος Ανατολικής Σάμου. Είναι πολύ σημαντική γιατί ασχολείται με ένα πολυσυζητημένο τα τελευταία χρόνια, αλλά διαρκώς επίκαιρο και ζωτικό θέμα, όπως είναι αυτό των συνεργειών και της σύζευξης τομέων της τοπικής οικονομίας με τον τουρισμό, ειδικά στις νησιωτικές κοινωνίες μας.
Το θέμα αυτό πρέπει να προβληματίζει συνεχώς τους εμπλεκόμενους φορείς που δρουν οικονομικά, γιατί ανακύπτουν κάθε φορά νέα ζητήματα στενότερης συνεργασίας και αξιοποίησης κάθε δυνατότητας που παρουσιάζεται ή καλλιεργείται για την τόνωση της τοπικής οικονομίας και την αύξηση της ευημερίας των ανθρώπων. Το θέμα της σημερινής ημερίδας εστιάζει στη συμβολή της τοπικής παραγωγής στην εδραίωση και ανάπτυξη του τουρισμού εμπειρίας, που σημαίνει ότι αναγνωρίζει ότι δεν έχει συνειδητοποιηθεί και εμπεδωθεί ότι υπάρχουν δυνατότητες ανάπτυξης αυτού του είδους τουρισμού, που δεν είναι, όπως λέγεται, νέος, αλλά απλώς είναι της μόδας και παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις σήμερα λόγω και των καταναλωτικών τουριστικών προτύπων που διαμορφώνονται ή αν θέλετε επιβάλλονται. Και γι’ αυτό δεν πρέπει να τον υποτιμούμε.
Η ταξιδιωτική εμπειρία δεν αρκείται στην ατομική ή ομαδική απόλαυση των φυσικών, ιστορικών και αρχαιολογικών αγαθών ενός τόπου, με βάση ένα χάρτη ή ένα βιβλίο. Αναζητά τη συναναστροφή με ντόπιους, τη γνωριμία με τον τοπικό πολιτισμό, τη συμμετοχή σε τοπικές δραστηριότητες και δράσεις. Πολλοί επισκέπτες θέλουν να είναι κοινωνοί στη ζωή του τόπου που επισκέπτονται, να γνωρίσουν τις ψυχές και τα γούστα των κατοίκων, που όλο και ομογενοποιούνται και συγχρωτίζονται, με την ευκολότερη και συχνότερη επαφή των ανθρώπων όπου γης.
Παρόλο που η ημερίδα αφορά στο νησί της Σάμου, είναι αναντίρρητα χρήσιμη και αναγκαία η ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών και από άλλα μέρη, ειδικά από νησιά, γιατί αυτό βοηθά στους κοινούς μας στόχους. Ήδη εμείς, ως ΕΑΣ Νάξου, έχουμε συνεργαστεί με τη Σάμο και τον συνεταιρισμό της στο πιο παλιό αλλά και στο πρόσφατο παρελθόν. Πριν από δύο χρόνια πραγματοποιήθηκε στο νησί σας, στον παραθαλάσσιο χώρο εστίασης «Samian Blue» του ξενοδοχείου «Hydrele Beach Hotel», ειδική θεματική εκδήλωση στο πλαίσιο του χρηματοδοτούμενου από την Ευρωπαϊκή Ένωση προγράμματος «Mediterranean Cheese and Wines» (Μεσογειακό τυρί και κρασιά).
Το πρόγραμμα «Mediterranean Cheese and Wines» είχε ως βασικό στόχο την αύξηση της αναγνωρισιμότητας προϊόντων με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (Π.Ο.Π.) και Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (Π.Γ.Ε.), καθώς και την προβολή και εδραίωση του μεσογειακού τρόπου διατροφής με προϊόντα υψηλής ποιότητας, όπως είναι η Γραβιέρα Νάξου Π.Ο.Π. της Ε.Α.Σ. Νάξου , τα κρασιά του Ε.Ο.Σ. Σάμου και της ιταλικής Enoteca, από την περιφέρεια Emilia Romagna.
Ο λεγόμενος τουρισμός εμπειρίας ή εμπειριών ή βιωματικός τουρισμός, παρόλο που είναι μια σύγχρονη τάση του τουρισμού, δεν είναι νέο τουριστικό προϊόν. Έχει εφαρμοστεί από παλιά, αλλά μεμονωμένα και όχι συστηματικά. Δεν ήταν στην πρώτη γραμμή προτεραιότητας, γιατί είχε και έχει επικρατήσει ο μαζικός, ασχεδίαστος, ασυντόνιστος τουρισμός που αποσκοπούσε και αποσκοπεί στο εύκολο οικονομικό κέρδος και δεν επένδυε στο να κερδίσει τους τουρίστες για το μέλλον και να τους κάνει συμμέτοχους στη ζωή και τη βαθύτερη γνωριμία ενός τόπου. Το είδος αυτό τουρισμού, του βιωματικού, εξ ορισμού αφορά στην καθημερινότητα των κατοίκων ενός τόπου, τη ζώσα παράδοσή τους, τα ήθη και τα έθιμά τους, συνδεδεμένα με την ιστορία και τον πολιτισμό τους.
Σύμφωνα με το TripAdvisor, τη μεγαλύτερη ταξιδιωτική πλατφόρμα στον κόσμο, αυτή η κατηγορία τουρισμού τα τελευταία χρόνια διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία στις προτιμήσεις των σύγχρονων ταξιδιωτών και έχει τη μεγαλύτερη ανάπτυξη κρατήσεων. Εμείς ως Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου την εφαρμόζουμε εδώ και πολλά χρόνια, στο πλαίσιο της προώθησης των προϊόντων μας, αλλά και του νησιού μας γενικότερα. Αν και το νησί μας επιδίδεται και σε άλλες οικονομικές δραστηριότητες, όπως στην παραγωγή και συσκευασία της πατάτας Νάξου ΠΓΕ και του μοναδικού ηδύποτου κίτρου Νάξου. Θα μου επιτρέψετε να παραθέσω ορισμένους τρόπους που υιοθετήσαμε και εφαρμόσαμε για την ενίσχυση και την εδραίωση αυτού του σχετικά νέου τρόπου τουρισμού, μέσω της τοπικής πρωτογενούς παραγωγής:
–οι καλεσμένοι της Ένωσης, όχι μόνον έρχονται σε επαφή με τις γεύσεις των προϊόντων μας, αλλά επισκέπτονται και τους χώρους παραγωγής, από το χωράφι και τη μάντρα μέχρι το εργοστάσιο και το τυροκομείο. Επίσης, τους ξεναγούμε στα αξιοθέατα του νησιού, στις αρχαιότητες και στους ιστορικούς τόπους. Τους γνωρίζουμε τον σύγχρονο πολιτισμό, όπως τον βιώνουν οι κάτοικοι σήμερα στις παρέες και στα τοπικά πανηγύρια. Τους γνωρίζουμε τα ήθη, και έθιμα, καθώς και το παραδοσιακό φαγητό. Ο γαστρονομικός πολιτισμός είναι σημαντική παράμετρος στην τουριστική περιπέτεια. Προσπαθούμε έτσι να δημιουργήσουμε θετικές εμπειρίες που θα πείσουν τον επισκέπτη να ξανάρθει στο νησί, αλλά και να παρακινήσει και άλλους να το επισκεφτούν.
–οι εκδηλώσεις μας, όπως το ετήσιο Food Experience της Γραβιέρας Νάξου με αρκετούς καλεσμένους όπως σεφ, food bloggers, influencers και δημοσιογράφους και η ετήσια Γιορτή της Πατάτας Νάξου, δίνουν την ευκαιρία σε δημοσιογράφους των αθηναϊκών αλλά και αρκετών ξένων Μέσων να μετάσχουν στο φύτεμα του πατατόσπορου, αλλά και στους επισκέπτες του νησιού να γευτούν διάφορες συνταγές με κύρια υλικά την πατάτα και τη γραβιέρα. Η επίσκεψη στα μαντριά και στις κτηνοτροφικές μονάδες είναι μια άλλη μορφή εμπειρίας που συνδυάζεται με τον τουρισμό.
Η ευρύτερη συμμετοχή στις γεωργικές παραγωγικές διαδικασίες συμβάλλει στην αγροτοτουριστική σύζευξη και ανάπτυξη.
–η συνεργασία μας με την εστίαση και την τοπική τουριστική βιομηχανία βοηθά στη γνωριμία της παραγωγής του πρωτογενούς τομέα με τους επισκέπτες του νησιού μας , προσφέροντας το Ελληνικό- Ναξιώτικο πρωινό με προϊόντα που παράγονται αποκλειστικά στη Νάξο.
–η ενίσχυση επίσης με προϊόντα μας, ειδικά με γραβιέρα, των εκδηλώσεων πολιτιστικών φορέων του νησιού ή άλλων που κάνουν διάφορες εκδηλώσεις, όπως (συνέδρια, παραστάσεις κλπ) βοηθά στη γευστική επαφή του κοινού με τα προϊόντα αυτά.
–η προβολή των προϊόντων και του νησιού μας στα μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (τα οποία εν προκειμένω σε ετήσια βάση είναι πάρα πολλά και μάλιστα μέσω ρεπορτάζ και όχι πληρωμένης διαφήμισης), είναι με ένα τρόπο οπτική εμπειρία και γνωριμία με τα προϊόντα μας που τα αναζητά και τα βρίσκει ο καταναλωτής στο ράφι της πόλης, αλλά τον οδηγούν πολλές φορές και στην επίσκεψη στο νησί μας για να τα απολαύσει επί τόπου, μαζί με όλα τα συμπαρομαρτούντα, γιατί στις εκπομπές αυτές παρουσιάζονται και οι φυσικές ομορφιές του νησιού, ειδικά οι γοητευτικές παραλίες μας, τα ήθη και τα έθιμα και ο σύγχρονος τρόπος ζωής και διασκέδασης στο νησί. Το ίδιο συμβαίνει και με τις εκθέσεις που συμμετέχουμε με τα προϊόντα μας. Στο εσωτερικό και το εξωτερικό.
–η αξιοποίηση κάθε ευκαιρίας για την προβολή του νησιού μας, καλύπτει ελλείμματα της συνεκτικής και ολοκληρωμένης τουριστικής προβολής του. Τον περασμένο μήνα με πρωτοβουλία μας, και ειδικά του προέδρου της ΕΑΣ Νάξου Δημήτρη Καπούνη, φιλοξενήσαμε για τρεις μέρες εκπροσώπους της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων, μετά την ετήσια τακτική συνεδρίαση της Εκτελεστικής Γραμματείας και της Γενικής Συνέλευσής της στις 18-22 Απριλίου στην Αθήνα. Τριάντα έξι δημοσιογράφοι από είκοσι οκτώ χώρες, μαζί με Αθηναίους συναδέλφους τους, περιδιάβηκαν, με αποκλειστική μέριμνα της Ένωσης, ένα μέρος, λόγω των λίγων ημερών της επίσκεψης, τού ελκυστικού, ποικιλόμορφου νησιού μας. Επισκέφτηκαν αρχαιολογικούς τόπους, γεύτηκαν τα προϊόντα παραγωγής μας, είδαν και συμμετείχαν σε ήθη και έθιμα, σε τοπική γιορτή με παραδοσιακό γλέντι, με χορό και τραγούδι. Αυτοί μέσα από την εμπειρία του τόπου και των γεύσεων, της φύσης, της φιλοξενίας, της ιστορίας και του πολιτισμού μας, έγιναν οι καλύτεροι αγγελιαφόροι του τουρισμού μας. Η γνωριμία με τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους μας συνδυάστηκε με την επίσκεψη στο υπερ-σύγχρονο τυροκομείο μας και διαπίστωσαν επί τόπου την υψηλή ποιότητα της παραγωγικής διαδικασίας. Όπως καταλαβαίνετε, η εμπειρία γίνεται μνήμη και, όταν κάποιοι είναι influencers (επιδραστικoί), τότε η διαφήμιση γίνεται πιο μεγάλη και πιο πειστική.
Θέλω να συμπληρώσω, ότι εκδώσαμε με τον πολύ γνωστό δημοσιογράφο και παρουσιαστή, Χρήστο Νέζο, ένα βιβλίο τοπικών συνταγών μαγειρικής και συνάμα τουριστικό οδηγό του νησιού μας στα ελληνικά και τώρα εκδίδεται και στα αγγλικά, για την γνωριμία με τη Ναξιακή κουζίνα και γαστρονομία, έτσι ώστε να ωθήσουμε και με αυτόν τον τρόπο τον εν δυνάμει επισκέπτη του νησιού μας στην απόφαση να αποκτήσει επιτόπου εμπειρική σχέση με την Ναξιακή κουζίνα και το Ναξιακό τοπίο.
Εκπροσωπώ, όπως είπα στην αρχή, τον αγροτικό κόσμο της Νάξου, ενός δυναμικού νησιού των Κυκλάδων με πανάρχαια παράδοση στην παραγωγή ποιοτικών αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων.
Αξιοποιούμε από χρόνια, αλλά και διαρκώς προβληματιζόμαστε και αναζητούμε τρόπους βελτίωσης και εμπλουτισμού των συνεργασιών με τους άλλους παραγωγικούς τομείς, ειδικά τον τουρισμό και την εστίαση. Εφαρμόζουμε, πρωτοποριακά θα έλεγα, πριν ακόμα αυτό το είδος τουρισμού γίνει τάση της εποχής, τη μέθοδο της βιωματικής σχέσης του επισκέπτη με τον τόπο και τα αγαθά του. Το βίωμα καταγράφεται σαν γνώση και λειτουργεί πολλές φορές αυτόνομα και ευεργετικά.
Δεν πρέπει, όμως να παραλείψω, να πω ότι για να υπάρξει βιωματικός τουρισμός που να στηρίζεται και στην τοπική παραγωγή, πρέπει να υπάρχει αυτή η παραγωγή και να αρθούν τα εμπόδια που τη στραγγαλίζουν.
Πιστεύουμε στις συνέργειες, στη λειτουργία συγκοινωνούντων δοχείων μεταξύ των οικονομικών κλάδων, στη δημιουργία οικονομιών κλίμακας, στην ολιστική ανάπτυξη του νησιού, το οποίο αποτελούσε παλιά μια αυτόνομη οικονομική μονάδα, αλλά ειδικά στις μέρες μας η λειτουργία του νησιού, η νησιωτικότητα (πολύ-νησιωτικότητα σε μας) δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα που δεν αντιμετωπίζονται από την κεντρική και τοπική Διοίκηση όπως πρέπει. Διεκδικήσαμε δυναμικά, όπως θα ξέρετε, εν μέσω πανδημίας, το μεταφορικό ισοδύναμο για τις ζωοτροφές. Η μεγάλη έλλειψη γάλακτος στο νησί λόγω μείωσης του ζωικού κεφαλαίου, ως συνέπεια της αύξησης του κόστους παραγωγής, οδήγησε σε μείωση της παραγωγής της γραβιέρας Νάξου, που έχει προδιαγραφές ΠΟΠ (Κανονισμός 1107/1996 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής). Η διατροφή των αγελάδων και αιγοπροβάτων πρέπει να βασίζεται στη χλωρίδα του νησιού. Άρα για εισαγωγές σε νησιά παραγωγής ΠΟΠ, ειδικά στη Νάξο, εκτός από τη νησιωτικότητα και τον μικρό κλήρο, υφίστανται και οι περιορισμοί των προδιαγραφών του ΠΟΠ, οι περιορισμοί από την περιγραφή παραγωγής της γραβιέρας στην προκειμένη περίπτωση.
Ήδη η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, κατόπιν ενεργειών μας έχει ξεκινήσει την εθνική διαδικασία για την έκδοση του σχετικού Κανονισμού από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τον χαρακτηρισμό ως ΠΟΠ των αμνοεριφίων Νάξου και Αμοργού. Είναι γνωστή σε αγορές εκτός του νησιού η ιδιαίτερη ποιότητα της παραγωγής μας, λόγω της νησιωτικής χλωρίδας και του περιβάλλοντος, και η συνεχής προσπάθειά μας να καταχωρηθεί η ονομασία «αμνοερίφια Νάξου και Αμοργού» στο μητρώο των ΠΟΠ, γιατί πληρούνται οι σχετικές Ενωσιακές προδιαγραφές. Το σημαντικότερο, το πιο αντιπροσωπευτικό προϊόν μας, όπως ξέρετε, είναι η γραβιέρα, με διεθνή φήμη και διακρίσεις. Είναι ΠΟΠ από το 1996 όπως προ είπα και πανάξια φιγουράρει μεταξύ των πιο εύγευστων και καλοδεχούμενων από τον καταναλωτή τυριών. Επίσης, το αρσενικό Νάξου είναι ΠΟΠ από το 2019 και φιλοδοξούμε να το παράξουμε γρήγορα με την προωθούμενη κατασκευή ενός νέου τυροκομείου στην ορεινή Νάξο. Η πατάτα της Νάξου είναι ΠΓΕ από το 2011, όπως και το κίτρο Νάξου από το 2016.
Ως προς το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2023-2027, που είναι εν εξελίξει, η ΕΑΣ Νάξου θα αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητες που προσφέρει. Τα ειδικά μέτρα για τη γεωργία και την κτηνοτροφία των μικρών νησιών πρέπει να ενισχυθούν και να διαφοροποιηθούν, ανάλογα με τις ανάγκες και τον παραγωγικό δυναμισμό των νησιών, αλλά και να κινητροδοτηθεί γενναία η παραμονή των κατοίκων, ειδικά των νέων, στον τόπο τους, για ποικίλους και προφανείς λόγους.
Για άλλα προβλήματα (επιστροφή ειδικού φόρου κατανάλωσης για το αγροτικό πετρέλαιο, κάρτα καυσίμων κίνησης, επιδότηση της τιμής πώλησης των καυσίμων στην αντλία, τιμή ηλεκτρικής ενέργειας κ,λπ,), η νησιωτικότητα και η πολυ-νησιωτικότητα απαιτούν διαφορετική και ευνοϊκότερη, για λόγους ισότητας, αντιμετώπιση της γεωργίας και κτηνοτροφίας των νησιών.
Σχεδιάζουμε επίσης τη δημιουργία μιας μονάδας βιοαερίου για την παραγωγή ενέργειας από τα απόβλητα των τυροκομείων μας και των σταβλικών εγκαταστάσεων, συμβάλλοντας έτσι στην πράσινη ανάπτυξη. Επίσης την τυποποίηση ελαιολάδου και την ανάπτυξη δύο τυροκομείων (το ένα στην πεδινή Νάξο, κόστους 7 εκ. ευρώ, με συγχρηματοδότηση από το προηγούμενο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης της ΕΕ, και το άλλο στην ορεινή Νάξο, κόστους 500 χιλ. ευρώ, από ίδια κεφάλαια).
Κλείνοντας, όπως όλοι αντιλαμβάνεσθε, η εδραίωση και ανάπτυξη του βιωματικού, εμπειρικού τουρισμού προϋποθέτει και την τοπική παραγωγική ανασυγκρότηση, που δεν γίνεται χωρίς τη λύση υπαρξιακών προβλημάτων του πρωτογενούς τομέα της οικονομίας μας και ειδικά των νησιών μας που χρειάζονται και δικαιούνται ειδική μέριμνα από την πολιτεία.
Ελπίζω να μην σας κούρασα.
Σας ευχαριστώ πολύ!
Ιάκωβος Βαλέρης
Β’ Αντιπρόεδρος Ε.Α.Σ. ΝΑΞΟΥ Α.Ε.Σ.-Α.Ε
